Tác hại của hạt vi nhựa đối với sức khoẻ con người

Hạt vi nhựa (microplastics) không chỉ là một vấn đề môi trường mà còn là mối đe dọa nghiêm trọng đối với sức khỏe con người. Với kích thước nhỏ bé, chúng dễ dàng xâm nhập vào cơ thể qua đường ăn uống, hô hấp và thậm chí qua da. Khi tích tụ trong cơ thể, vi nhựa có thể gây ra nhiều tác động tiêu cực từ cấp độ tế bào đến các cơ quan quan trọng. Trong bài viết này, BlueSky Việt Nam sẽ liệt kê những ảnh hưởng cụ thể mà vi nhựa có thể gây ra đối với sức khỏe con người.

1. Ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa

Vi nhựa có thể xâm nhập vào cơ thể thông qua thực phẩm và nước uống. Các nghiên cứu đã phát hiện vi nhựa trong nước đóng chai, hải sản, muối ăn, mật ong và thậm chí trong rau củ. Khi vào đường ruột, các hạt vi nhựa có thể:

• Gây tổn thương niêm mạc ruột: Hạt vi nhựa có cạnh sắc nhỏ có thể làm xước hoặc gây viêm nhiễm thành ruột. Điều này có thể dẫn đến hội chứng ruột kích thích, viêm ruột mãn tính và suy giảm chức năng tiêu hóa.
• Gây mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột: Đường ruột chứa hàng tỷ vi khuẩn có lợi giúp tiêu hóa thức ăn và duy trì hệ miễn dịch. Vi nhựa có thể làm thay đổi sự cân bằng này, dẫn đến rối loạn tiêu hóa, tiêu chảy hoặc táo bón kéo dài.
• Hấp thụ độc tố và kim loại nặng: Vi nhựa có khả năng hấp thụ các chất độc hại như thuốc trừ sâu, kim loại nặng và hóa chất công nghiệp. Khi xâm nhập vào cơ thể, chúng có thể giải phóng những chất độc này, gây tổn thương tế bào và làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý nghiêm trọng.

2. Ảnh hưởng đến hệ hô hấp

Bên cạnh việc xâm nhập qua thực phẩm, vi nhựa còn có thể đi vào cơ thể qua đường hô hấp. Các hạt nhựa nhỏ bay lơ lửng trong không khí, đặc biệt là trong môi trường ô nhiễm, có thể được hít vào phổi và gây ra:

• Viêm phổi và các bệnh hô hấp mãn tính: Vi nhựa có thể gây kích ứng niêm mạc phổi, gây ho, khó thở và viêm phổi mãn tính. Những người làm việc trong ngành công nghiệp nhựa hoặc sống trong khu vực ô nhiễm có nguy cơ cao mắc bệnh.
• Tích tụ trong mô phổi: Các nghiên cứu đã phát hiện vi nhựa trong mô phổi của con người, có khả năng làm giảm chức năng hô hấp và gây ra bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD).
• Tăng nguy cơ ung thư phổi: Một số nghiên cứu ban đầu cho thấy vi nhựa có thể gây đột biến DNA trong tế bào phổi, làm tăng nguy cơ phát triển ung thư phổi.

3. Ảnh hưởng đến hệ thần kinh và não bộ

Vi nhựa có thể vượt qua hàng rào máu não – một cơ chế bảo vệ tự nhiên của cơ thể – và xâm nhập vào hệ thần kinh. Khi tích tụ trong não bộ, chúng có thể gây ra:

• Tổn thương tế bào thần kinh: Vi nhựa có thể gây viêm và làm chết tế bào thần kinh, ảnh hưởng đến trí nhớ và khả năng nhận thức.
• Tăng nguy cơ bệnh thoái hóa thần kinh: Một số nghiên cứu chỉ ra rằng sự tích tụ vi nhựa trong não có thể liên quan đến bệnh Alzheimer và Parkinson, mặc dù cần thêm bằng chứng để khẳng định mối liên hệ này.
• Rối loạn nội tiết thần kinh: Vi nhựa có thể chứa các chất gây rối loạn nội tiết như BPA và phthalates, ảnh hưởng đến hormone kiểm soát giấc ngủ, cảm xúc và sự phát triển của não bộ.

4. Ảnh hưởng đến hệ tuần hoàn và tim mạch

Các hạt vi nhựa siêu nhỏ có thể xâm nhập vào máu và lưu thông khắp cơ thể. Khi đó, chúng có thể gây ra:

• Tắc nghẽn mạch máu: Vi nhựa có thể bám vào thành mạch máu, góp phần hình thành các mảng xơ vữa động mạch, làm tăng nguy cơ đột quỵ và nhồi máu cơ tim.
• Gây viêm và stress oxy hóa: Vi nhựa có thể kích hoạt phản ứng viêm trong hệ tuần hoàn, làm tổn thương tế bào và đẩy nhanh quá trình lão hóa của mạch máu.
• Ảnh hưởng đến huyết áp: Một số nghiên cứu cho thấy vi nhựa có thể ảnh hưởng đến khả năng co giãn của mạch máu, làm tăng nguy cơ cao huyết áp.

5. Ảnh hưởng đến hệ nội tiết và sinh sản

Nhiều loại nhựa chứa hóa chất độc hại có thể làm rối loạn nội tiết tố. Khi tích tụ trong cơ thể, chúng có thể gây ra:

• Vô sinh và giảm chất lượng tinh trùng: Vi nhựa có thể chứa các chất gây rối loạn nội tiết như BPA, làm giảm số lượng và chất lượng tinh trùng ở nam giới, đồng thời ảnh hưởng đến khả năng rụng trứng ở phụ nữ.
• Tăng nguy cơ rối loạn hormone: Các hóa chất trong vi nhựa có thể bắt chước hormone estrogen hoặc testosterone, gây mất cân bằng nội tiết và làm tăng nguy cơ mắc các bệnh liên quan như tiểu đường type 2 và béo phì.
• Tăng nguy cơ sẩy thai và dị tật bẩm sinh: Một số nghiên cứu trên động vật chỉ ra rằng phơi nhiễm vi nhựa trong thời kỳ mang thai có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của thai nhi, làm tăng nguy cơ sẩy thai và dị tật bẩm sinh.

6. Tăng nguy cơ ung thư

Các hóa chất có trong vi nhựa, đặc biệt là BPA, phthalates và dioxin, đã được chứng minh có liên quan đến nguy cơ ung thư. Khi xâm nhập vào cơ thể, chúng có thể:

• Gây đột biến DNA: Vi nhựa có thể mang theo kim loại nặng và các hợp chất gây ung thư, làm tổn thương DNA và dẫn đến đột biến tế bào.
• Thúc đẩy sự phát triển của khối u: Các nghiên cứu trên động vật cho thấy vi nhựa có thể kích thích sự phát triển của khối u ung thư, đặc biệt là ung thư vú, ung thư gan và ung thư ruột kết.

Vi nhựa đang len lỏi vào mọi ngóc ngách của cuộc sống và âm thầm đe dọa sức khỏe con người. Từ hệ tiêu hóa, hô hấp đến thần kinh, tim mạch và sinh sản, tác động của vi nhựa là vô cùng nguy hiểm. Để bảo vệ sức khỏe, chúng ta cần hạn chế sử dụng nhựa, chọn thực phẩm sạch và giảm tiếp xúc với các nguồn vi nhựa trong đời sống hàng ngày.